Lịch thay răng sữa ở trẻ: Cha mẹ cần biết để chăm sóc đúng cách

Thay răng ở trẻ là quá trình răng sữa được thay thế bằng răng vĩnh viễn

1. Lịch thay răng sữa là gì? Vì sao cha mẹ nên nắm rõ lịch thay răng sữa của con?

Răng sữa là bộ răng đầu tiên của trẻ, thường bắt đầu mọc từ khoảng 6 tháng tuổi, hoàn thiện đầy đủ vào 2-3 tuổi. Mặc dù chỉ tồn tại trong vài năm, nhưng răng sữa giữ vai trò then chốt như giúp bé nhai thức ăn, nói rõ âm và giữ vị trí cho răng vĩnh viễn mọc lên đúng chỗ. 

Lịch thay răng sữa là mốc thời gian mà những chiếc răng sữa của trẻ bắt đầu lung lay, rụng đi và được thay thế bằng răng vĩnh viễn. Quá trình này thường diễn ra từ khoảng 6 tuổi đến 12 tuổi, diễn ra theo một thứ tự và thời điểm tương đối rõ ràng ở từng nhóm răng như răng cửa, răng hàm, răng nanh...

Khi răng sữa rụng sớm hoặc rụng muộn, răng vĩnh viễn rất dễ mọc lệch, chen chúc, gây sai khớp cắn và mất thẩm mỹ. Vì thế, nắm vững lịch thay răng sữa giúp cha mẹ:

• Chủ động theo dõi sự phát triển răng miệng của con.

• Phát hiện sớm các bất thường như thay răng quá sớm, quá trễ, răng mọc lệch hoặc không mọc.

• Có hướng chăm sóc, can thiệp phù hợp, ví dụ như nhổ răng đúng thời điểm, kiểm tra mầm răng vĩnh viễn, hoặc niềng răng sớm nếu cần.

2. Lịch thay răng sữa chi tiết theo từng giai đoạn phát triển của bé

Để theo dõi sự phát triển răng miệng một cách toàn diện, cha mẹ nên nắm rõ cả lịch mọc răng sữa và lịch thay răng sữa theo từng mốc tuổi cụ thể. Điều này giúp dễ dàng phát hiện các dấu hiệu bất thường như răng mọc chậm, thay răng lệch lịch, hoặc các vấn đề cần can thiệp sớm.

Thứ tự thay răng sữa tương tự như thứ tự mọc răng sữa, tức là chiếc răng sữa nào mọc trước thì sẽ rụng trước.

Giai đoạn mọc răng sữa (6 tháng - 3 tuổi): Bắt đầu từ khoảng 6 tháng tuổi, những chiếc răng sữa đầu tiên của bé sẽ lần lượt xuất hiện theo thứ tự sau:

Bảng thời gian mọc răng sữa

Tính đến khi 2,5 - 3 tuổi, bé sẽ có đầy đủ 20 chiếc răng sữa, đóng vai trò quan trọng trong việc ăn nhai, phát âm và giữ chỗ cho răng vĩnh viễn sau này.

Giai đoạn thay răng sữa, mọc răng vĩnh viễn (6 - 12 tuổi): Khoảng 6 tuổi trở đi, bé bước vào giai đoạn thay răng sữa. Lúc này, chân răng sữa bị tiêu hủy đi và thay bằng một mầm răng vĩnh viễn dưới mỗi chân răng. Khi đó răng sữa sẽ tự rụng để nhường chỗ trống cho răng vĩnh viễn mọc lên. 

Bảng thời gian thay răng sữa

Bên cạnh đó, răng hàm vĩnh viễn số 6 (răng cối lớn thứ nhất) thường mọc vào khoảng 6 tuổi, không thay thế bất kỳ răng sữa nào. Đây là chiếc răng quan trọng bậc nhất trong việc ăn nhai suốt đời, nhưng dễ bị sâu nếu cha mẹ nhầm lẫn với răng sữa và không chăm sóc kỹ.

3. Những bất thường trong lịch thay răng sữa mà cha mẹ không nên bỏ qua

Lịch thay răng sữa ở trẻ thường tuân theo một trình tự và độ tuổi nhất định. Tuy nhiên, không phải lúc nào quá trình này cũng diễn ra đúng như dự kiến. Việc nhận biết sớm những bất thường sẽ giúp cha mẹ kịp thời xử lý, tránh ảnh hưởng đến sự phát triển của răng vĩnh viễn.

Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo cha mẹ cần lưu ý:

• Trẻ chậm mọc răng sữa (sau 6-8 tháng vẫn chưa mọc răng): Có thể liên quan đến thiếu vi chất, rối loạn phát triển hoặc di truyền.

• Răng sữa không rụng đúng thời điểm (sau 7-8 tuổi nhưng vẫn chắc): Răng vĩnh viễn có thể mọc lệch, gây chen chúc hoặc sai khớp cắn.

• Răng vĩnh viễn mọc chậm hoặc không mọc: Có thể do mọc ngầm, mọc sai hướng hoặc thiếu mầm răng bẩm sinh.

• Răng sữa rụng sớm bất thường (trước 5-6 tuổi do chấn thương, sâu răng nặng): Nếu không kiểm soát đúng cách, các răng bên cạnh có thể xô lệch, khiến răng vĩnh viễn sau này mọc sai vị trí.

Nếu bỏ qua những bất thường trong lịch thay răng sữa, trẻ có nguy cơ cao phải can thiệp chỉnh nha phức tạp hơn về sau. Do đó, ba mẹ nên duy trì việc thăm khám nha khoa định kỳ 3-6 tháng/lần để theo dõi sát sao quá trình mọc và thay răng của trẻ.

4. Hướng dẫn chăm sóc răng miệng đúng cách trong giai đoạn thay răng sữa

Cha mẹ nên tạo thói quen quan tâm, bảo vệ và chăm sóc răng miệng cho trẻ

Thay răng là một giai đoạn phát triển tự nhiên, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, trẻ có nguy cơ cao gặp các vấn đề răng miệng kéo dài đến tuổi trưởng thành. Vì vậy, ngoài việc nắm rõ lịch thay răng sữa, cha mẹ nên chủ động hỗ trợ trẻ bảo vệ hàm răng khỏe mạnh bằng các thói quen sau:

• Hướng dẫn trẻ vệ sinh răng miệng đúng cách: Chải răng 2 lần/ngày bằng bàn chải lông mềm, kem có fluor, và dùng chỉ nha khoa để làm sạch kẽ răng. Trẻ nhỏ nên được giám sát để đảm bảo thực hiện đúng.

• Thăm khám nha khoa định kỳ: Khi răng sữa bắt đầu lung lay, việc khám đều đặn giúp nha sĩ theo dõi hướng mọc răng vĩnh viễn, can thiệp nhổ răng đúng thời điểm nếu cần thiết.

• Hỗ trợ trẻ giảm khó chịu khi thay răng: Có thể chườm lạnh, cho ăn thức ăn mềm, ấm hoặc dùng thuốc giảm đau theo chỉ định bác sĩ nếu trẻ đau nhiều.

• Hạn chế thực phẩm có hại cho men răng: Tránh đồ ngọt, nước có gas, kẹo dính hoặc thức ăn quá nóng/lạnh để giảm ê buốt và bảo vệ lớp men răng còn yếu.

• Không tự nhổ răng tại nhà: Các biện pháp dân gian như dùng chỉ, bẻ răng bằng tay có thể gây tổn thương nướu hoặc nhiễm trùng. Ba mẹ nên ssuwa  bé đến nha sĩ để nhổ răng sữa khi cần thiết.

• Bảo vệ vùng răng đang lung lay: Hạn chế chơi các trò vận động mạnh, tránh va đập. Nếu răng sữa bị gãy, cần bảo quản đúng cách và đến nha khoa càng sớm càng tốt.

5. Có nên niềng răng khi trẻ đang thay răng sữa?

Chỉnh nha sớm giúp định hình hàm răng và ngăn chặn răng mọc lệch, hô, móm từ sớm, giúp răng vĩnh viễn phát triển đúng hướng

Nhiều phụ huynh nghĩ rằng cần đợi đến khi trẻ mọc đủ răng vĩnh viễn mới có thể niềng răng. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, giai đoạn thay răng sữa (khoảng 6-12 tuổi) là thời điểm lý tưởng để bắt đầu can thiệp chỉnh nha nếu phát hiện bất thường.

Trong giai đoạn này, xương hàm còn đang phát triển và linh hoạt, nên bác sĩ có thể sử dụng các khí cụ chỉnh nha nhẹ nhàng để định hướng răng mọc đúng vị trí, giảm nguy cơ răng lệch, chen chúc, hô móm về sau. Việc can thiệp sớm không chỉ giúp trẻ có hàm răng đều đẹp hơn khi trưởng thành, mà còn giảm chi phí, rút ngắn thời gian niềng so với chỉnh nha muộn.

Hãy đưa trẻ đi khám chỉnh nha từ sớm nếu trẻ có các dấu hiệu như: Răng sữa rụng sớm hoặc quá trễ, răng mọc lệch - hô - móm - cắn chéo, hàm trên và hàm dưới phát triển không cân đối hay trẻ có thói quen đẩy lưỡi, mút tay, thở miệng kéo dài,...Việc này giúp bác sĩ có thể tư vấn kế hoạch can thiệp niềng răng sớm phù hợp theo từng giai đoạn phát triển của trẻ.